Danişmend Ahmet Gazi Kimdir?

Ortaköy bölgesini fetheden, bu coğrafyanın Türkleşmesinde büyük rol oynayan Danişmend Ahmet Gazi kimdir?

Dönemin kaynakları Danişmend Ahmet Gazi’nin Türkmen olduğu konusunda ittifak etmektedir. “Melik-i Muazzam Danişmend Ahmed Gazi b. Ali et-Türkmani” şeklinde kaynaklarda isminin zikredilmesi Türkmen kökenli olduğunu göstermektedir. Bazı kaynaklarda da ismi “Ebû Nasr Ahmed et-Toğanî” veya “Danişmend Taylu et-Türkmanî” şeklinde geçer. Orta Çağ’ın en güvenilir tarihçilerinden İbnu’l Esir, Danişmend Gazi’nin Türkmenlere öğretmenlik yaptığı ve zamanla hükümdarlığa kadar yükseldiğini belirtmektedir. Yine İbnu’l Esir, onun asıl adının Taylu (veya Taylı) olduğunu, okuma yazma bilmesi ve bilgili olması nedeniyle kendisine sonradan Danişmend (bilgili adam) denildiğini aktarmaktadır. Gaffarî, Aksarayî ve Müneccimbaşı gibi tarihçiler de onun Türkmen asıllı olduğunu bildirmektedir.  I. Haçlı Seferi tarihi hakkında kendi dönemiyle ilgili bilgi veren en önemli tarihçilerinden Albertus Aquensis ve 12. yüzyıl tarihçilerinden Sur başpiskoposu Willermus Tyrensis de eserlerinde Danişmendlilerin Türk asıllı bir hanedan olduğunu belirtmektedirler. İbn Hamdun ve İzzeddin İbn Şeddad, Danişmend Gazi’nin Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Süleyman Şah’ın dayısı olduğunu da belirtmektedir.

Danişmend Gazi, Malazgirt Savaşı öncesinde Azerbaycan çevresinde yaşayan Türkmen bir aileye mensuptu. Dönemin kaynakları, 1064 yılında Danişmend Gazi’nin Türkmen tebaası ile birlikte Sultan Alparslan’ın hizmetine girdiğini belirtmektedir. Danişmend Gazi, 1071’de Malazgirt Savaşından sonra, Sivas’ın fethiyle görevlendirilmiştir. Danişmend Gazi, öncelikle kendisine ikta edilen Sivas’ı fethetmiş ve beyliğin temellerini burada atmıştır. Buradan hareketle Tokat, Niksar, Zile, Amasya, Kayseri, Develi, Zamantı, Elbistan ve Çorum’u fethederek beyliğini kurmuştur.

1071’de Sivas’ı ve 1073’de Tokat’ı fetheden Danişmend Gazi, kendisine bağlı emirlerden Çavuldur, Tursan, Kara Doğan, Osmancık, İltekin ve Karatekin ile birlikte Tokat, Sivas, Amasya, Kayseri ve Çorum çevresindeki kaleleri 1071-1080 yılları arasında fethetmiştir. Danişmend Gazi hem Bizans hem de Trabzon Rum Devletiyle mücadele etmiştir. Danişmend Gazi, kendi adına para bastıran ilk Danişmendli hükümdarıdır.