Aşdavul Kasabası

Aşdavul’ un kuruluş tarihi tam olarak bilinmemektedir. Danişment Ahmet Gazi’ nin 1075’ de Amasya ve Çorum çevrelerini fethetmesinden sonra Türkler kitleler halinde gelip bu bölgelere yerleşmişlerdir. Türklerin Anadolu’ ya doğudan giriş yaptıkları düşünüldüğünde Ortaköy bölgesine ilk gelen Türk boylarının Amasya istikametinden gelmiş olmaları gerekir. Bu fikre göre Aşdavul’ un Ortaköy’ den önce kurulmuş olması muhtemeldir. Halk arasında da Aşdavul’ un Ortaköy’ den önce kurulduğu görüşü hakimdir. 

Aşdavul' un isminin kaynağı ile elimizde kesin bir bilgi yoktur. Ancak Hüseyin Hüsameddin’ in Amasya Tarihi adlı kitabında köyün eski isminin “Üstac Oğul” olarak geçtiği belirtilmiştir. Köyün adı farklı zamanlarda Eştegul, Aştakul, Actavul, İştagul, İvtavul ve Aştagul şeklinde de geçmiştir. İncelediğimiz kaynakların çoğunda Aştakul olarak geçtiğini görüyoruz. Hüseyin Hüsameddin, köyün isminin Üstac Oğul’ dan geldiğini, zamanla değişerek Aştakul veya Aştagul şekline dönüştüğünü belirtmiştir. 

Aşdavul Köyü ile ilgili ulaşabildiğimiz en eski kayıt 675-1276 yılına aittir. Bu belgede Mecitözü kadılarının Aşdavul’ da oturduklarından ve köyün önemli bir yer olduğundan söz ediyor. Kadılar verdikleri kararların altına “el-kadi bi-medineti Eştegul” yani “Aşdavul şehri kadısı” şeklinde not düşerlermiş. Buradan o tarihte köyün adının “Eştegul” olarak geçtiğini görüyoruz. 1530 yılındaki şeriyye sicillerinde ise “Aştakul” olarak yazılmıştır. 

Her iki ismin kökenini araştırdık. Aştakul ismi birleşik bir kelimedir. Aş ve takul kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Takul kelimesi Osmanlıca bir kelime değildir. Aksine Türkçe bir kelimedir. Kelimenin aslı eski Tükçe de tag-ol olarak geçmektedir. Tag-ol zamanla takul-tagul-degül ve değil şeklinde kullanılmıştır. Yine Eştegul isminde de aynı kelimenin farklı yazıldığını görüyoruz. Eştegul, eş değil anlamında kullanılmış olmalı. 

Aşdavul, 675-1276 tarihinde çevresindeki yerleşim yerlerine göre merkezi bir yerdir. Kayıtlardan Aşdavul’ un kaza merkezi olduğu sonucuna varıyoruz. Yukarda bahsi geçen kayıtlarda Aşdavul kadılarının Mecitözü’ ndeki olaylara dahi baktıklarından söz edilmektedir. Sadece Mecitözü değil, çevredeki köylere dahi bu kadılar bakmışlardır. 1276 tarihi Anadolu Selçuklu dönemidir. Aşdavul’ un merkezi bir yer olabilmesi için tarihsel bir süreci geçirmesi gerekir. Bu açıdan bakıldığında Aşdavul’ un tarihinin daha eskilere dayandığı aşikârdır. 

1530 yılına ait şeriyye sicillerinde Aşdavul nahiye olarak geçiyor. Bugün Göynücek ilçesinin bazı köylerinin, 1530 yılında Aşdavul nahiyesine bağlı köyler olduklarını görüyoruz. Yine Ortaköy ve İncesu Köyü’ de Aşdavul nahiyesine bağlı köylerdir. İncelediğimiz diğer kaynaklarda, Aşdavul 1890 yılına kadar genelde nahiye merkezi olarak belirtilmiştir. 

Yine 1530 yılına ait şeriyye sicillerinde Aşdavul nahiyesinde bir imaret olduğu yazılıdır. İmaretler bugünkü anlamda aşevi demektir. Ayrıca ilçemiz sınırları içerisindeki tarihi yerlerden bahsedilirken “Hoca Sultan” olarak belirtilen yer de Aşdavul’ dadır. Ancak tamamen tahrip edildiği için günümüze hiçbir şey kalmamıştır. Sadece halk arasında yer olarak bilinmektedir. Hoca Sultan, bir külliye olarak inşa edilmiştir. Külliyeler günümüzdeki üniversitelere denk gelmektedir. Hoca Sultan Külliyesi’ nin tam olarak ne zaman yapıldığına dair elimizde bir bilgi yoktur.  Zaten külliye tamamen tahrip olduğundan, günümüze kalıntıları bile ulaşamamıştır.

1530 yılına ait bir harita.

Yukarıda vermiş olduğumuz bilgilerden de anlaşılacağı üzere Aşdavul tarihi boyunca önemli bir yer olmuştur. Yıllarca nahiye olarak tarih sahnesinde yer almıştır. Ancak Osmanlı Devleti’ nin son yıllarında eşkıya faaliyetleri ve diğer sebeplerden dolayı sahip olduğu önemini ve tarihi konumunu kaybetmiştir. 1908 yılında Ortaköy’ ün nahiye olması ile birlikte Ortaköy’ e bağlanmıştır.  1990 yılında ise belde olmuştur.